Stymulacja orofacjalna

Stymulacja orofacjalna w kierunku usprawniania  zamykania jamy ustnej,
połykania  i ograniczenia ślinienia.

            Do prawidłowego przebiegu procesów związanych z przyjmowaniem pokarmów zaliczamy miedzy innymi  właściwą budowę aparatu artykulacyjnego i odpowiednią dojrzałość jego funkcji: poprawny rozwój reakcji oralnych, które umożliwiają pobieranie pokarmów i jego przeżucie, dostatecznie wysokie i jednocześnie odpowiednio niskie napięcie mięśniowe, właściwy rozwój pozostałych układów biorących udział  w procesach pokarmowych. Wszelkie nieprawidłowości w zakresie wyżej wymienionych czynników jak również zaburzenia metaboliczne, choroby, zaburzenia behawioralne i środowiskowe, niewłaściwie dobrane akcesoria do karmienia czy zbyt szybkie lub zbyt późne rozszerzenie diety mogą powodować różnego rodzaju  trudności pokarmowe.

             Rozwój ruchowy dziecka jest procesem niezwykle aktywnym i przebiega permanentnie z różną dynamiką przez całe życie. Dojrzewanie mózgu  i całego układu nerwowego zachodzi dzięki procesom do jakich dochodzi w czasie zbierania informacji za pomocą zmysłów. Nie jest możliwe wydobycie ani funkcji ani informacji z mózgu, których on nie posiada.  Prawidłowy  rozwój polega na stopniowym uczeniu się coraz to bardziej złożonych czynności.

                       Układ czucia głębokiego odbiera informacje ze stawów, mięśni i ścięgien. Jest odpowiedzialny za planowanie motoryczne, napięcie mięśniowe i koordynację w pracy poszczególnych grupach mięśniowych. Dysfunkcja w obrębie tego zmysłu sprawia, że mamy ubogi obraz schematu samego siebie.  W przebiegu procesów pokarmowych powyższy układ odgrywa kluczową rolę, ponieważ bierze udział w ssaniu, gryzieniu i połykaniu. Niedostatecznie przygotowany bolus pokarmowy  skutkować może zakrztuszeniem, odczuwaniem bólu podczas połykania co w konsekwencji może doprowadzić do awersji pokarmowej. Wlewanie pokarmu, karmienie bez aktywnego udziału grozi niebezpieczeństwem zadławienia, całkowitą odmową przyjmowania pokarmów, może także zaburzyć więź dziecka z rodzicem/opiekunem .

        W wyniku słabego czucia swojego ciała, zauważa się zwykle zsuwanie się z krzesła, niemożliwość przyjęcia właściwej a co za tym idzie bezpiecznej pozycji w trakcie posiłku.  Brak podparcia pleców, aktywnego trzymania głowy, niemożność oparcia stóp o podłoże wywołuje lęk i dyskomfort w związku z niepewnością grawitacyjną. Niewłaściwie funkcjonujący układ przedsionkowy wymusza u dziecka potrzebę nieustannej modyfikacji  pozycji oraz szybką męczliwość. Odpowiednio dobrane siedzisko (wózek pozycjonujący) zapewni poczucie bezpieczeństwa i będzie priorytetem u dzieci mających problem z utrzymaniem prawidłowej postawy przeciwko  sile ciążenia. 

          Dotyk jako najbardziej pierwotny i rozległy zmysł otrzymuje ogromną ilość stymulacji. Poprzez ten zmysł odczuwamy, poznajemy, doświadczamy a nawet komunikujemy się. Dotyk jak  i poprzednie dwa systemy bazowe dostarczają nam sporo informacji o naszym ciele i pomagają kształtować schemat ciała.  Nieprawidłowości w zakresie odbioru bodźców dotykowych sprawiają, że przyjmowanie pokarmów nie jest komfortowe a dziecko może  czuć potrzebę częstego przepłukiwania jamy ustnej, nawet po każdej łyżce  spożytego pokarmu. Wśród objawów nadreaktywności dotykowej wyróżnia się powstawanie nieprawidłowych reakcji oralnych np. odruch wymiotny jest wygórowany, trudności z ssaniem i  kolejnymi funkcjami pokarmowymi (odgryzanie, gryzienie, żucie). Unikanie pokarmów o określonej  konsystencji, fakturze i strukturze oraz tendencja do pokarmów o konsystencji płynnej i papkowatej przyczynia się do utrzymania ubogiej diety dziecka, słabej pracy artykulatorów i mięśni jamy ustnej, może być też przyczyną chorób przyzębia, negatywnie wpłynąć na rozwój szczęki, żuchwy oraz wyrostków zębodołowych. Przyjmowanie pokarmów płynnych osłabia kości podniebienia, co nieprawidłowo wpływa na rozwój i zdrowie gardła oraz zatok, być może to jest przyczyna częstych infekcji górnych dróg oddechowych czy bezdechów sennych.

          Celem przedstawionych ćwiczeń funkcjonalnych w obrębie sfery orofacjalnej jest stymulacja w kierunku zamykania ust i usprawnienia połykania. Należy pamiętać, że dla dziecka wszystko co nowe i niespodziewane powinno być poprzedzone  słowem  co będziemy robić. Powiedz dziecku, że go dotkniesz – to bardzo ważna zasada.

Interwencja terapeutyczna.

- utrzymanie zdrowia jamy ustnej

- aktywacja czuciowa jamy ustnej.

Terapeutyczne szczotkowanie zębów ogranicza występowanie próchnicy, zapalenia dziąseł czy przerostu dziąseł. Nieusunięcie resztek jedzenia z przestrzeni między zębowej, podniebienia czy gardła w prostej linii może spowodować aspirację treści pokarmowych do tchawicy. Częste i systematyczne szczotkowanie przyczynia się do zdrowych zębów i dziąseł, poprawia połykanie, zapewnia prawidłowe torowanie ruchów bocznych języka, przygotowuje do żucia i poprawia wrażliwość w jamie ustnej.

 Dzielimy jamę ustną na cztery części a  ruch szczoteczki prowadzimy tylko w jednym kierunku – wymiatając resztki na zewnątrz. Szczoteczka i pasta powinna być dostosowana do wieku i wrażliwości osobniczej. Najlepsze to silikonowe szczoteczki z małą główką i wąską długą szyjką. Pasta rozcieńczona wodą,  kończymy żelem na zapalenie dziąseł.

Stymulacja dotykowa lizakiem terapeutycznym wykonywana drobnymi, okrężnymi ruchami z lekkim naciskiem wewnętrznej strony śluzówki  policzka przypominająca ruch języka obmywającego zęby. Lizak terapeutyczny wykonujemy z patyczka laryngologicznego, na który nakładamy kilka warstw gazy dokładnie mocując nitką lub gumką recepturką. Powinien być przyjemny i miękki w dotyku.  Taki lizaczek możemy moczyć w ulubionym smaku a nawet schłodzić aby dostarczyć najróżniejszych bodźców dotykowych.  

 

                    Grzybek do oczyszczania twarzy z śliny podczas mycia zębów czy w trakcie jedzenia  wykonujemy z miękkiego  ręcznika papierowego. Lekkim dociskiem wzdłuż linii żuchwy i wokół mięśnia okrężnego ust  stemplujemy miejsce przy miejscu. Wraz z dociskiem możemy zastosować  miejscową wibrację.  Nie zaleca się wycierania, pocierania twarzy pieluchą ruchem posuwistym.

16.04.2020r.

Opracowała:  Małgorzata Sokół-oligofrenopedagog, fizjoterapeuta NDT-Bobath